Hannover (Hannover - Roland) CL II, CL IIa i CL IIIa

Samolot ten powstał w 1917 r. w zakładach Hannoversche Waggonfabrik, firmie produkującej wagony kolejowe, a od 1915 r. także samoloty licencyjne Rumpler i Aviatik. Pod okiem szefa konstruktorów Hermana Dornera powstał lekki samolot wielozadaniowy, przystosowany do lotów zwiadowczych, niszczycielskich, a także myśliwskich i eskortowych. W grudniu 1917 r. samoloty te zaczęły trafiać do pierwszych jednostek bojowych na Froncie Zachodnim. CL II produkowany był w zakładach Hannover oraz na licencji w LFG Roland, gdzie oznaczone zostały CL IIa (Hannover - Roland). Na przełomie 1917 i 1918 r. z zakładach Hannover rozpoczęto budowę wersji CL III, która różniła się nieznacznie od poprzednika lotkami oraz usterzeniem, a także zastosowaniem silnika Mercedes D III. CL III produkowano również w LFG Rolland, pod oznaczeniem CL IIIa. Do końca I Wojny Światowej wyprodukowanych zostało 440 maszyn w wersji CL II, 220 CL IIa, 80 CL III i 573 CL IIIa.

W Polsce znalazły się 23 (15 plus "kilka" w Wielkopolsce*) zdobyczne samoloty Hannover CL, w wersjach: CL II - 10 sztuk, CL IIa - 13, a także jeden model typu CL IIIa - zakupiony od pilota niemieckiego pod Częstochową. Maszyny z serii CL II i CL IIa po montażu i remoncie w CWL otrzymały numer typu "8", a CL IIIa 218/18. Z Niemiec i prywatnych firm (P. Czarnecki) do Polski napływały oferty zakupu tych maszyn. Pomimo pozytywnej opinii, jak i znacznie niższej ceny od konkurencyjnych samolotów francuskich do transakcji nie doszło, gdyż strona niemiecka żądała zapłaty w gotówce, a Francuzi oferowali korzystne kredyty. Hannovery w wersjach CL II i CL IIa w niewielkich ilościach (1 - 2 maszyn) przydzielono do eskadr lotniczych od 1 do 12, oraz 59 EBre. Samolot CL IIIa był przejściowo w 5 i 9 EW. Najwięcej samolotów wcielono do 8 EW (5 sztuk). Polskie załogi Hannoverów brały udział w walkach na Froncie Ukraińskim, Litewsko - Białoruskim, Froncie Mazowieckim, podczas oswobadzanie Małopolski Wschodniej, latały też nad Górnym Śląskiem. Do końca roku 1920 pozostały w eskadrach tylko nieliczne egzemplarze. Samoloty te były wysoko cenione przez polskich lotników. Były to maszyny łatwe w pilotażu, o konstrukcji kadłuba o wysokiej odporności na ostrzał z k. m. Ponadto obserwator miał duże pole ostrzału w kierunku ogona dzięki statecznikowi dwupłatowemu i w kierunku przednim dzięki wysoko umieszczonego stanowiska ogniowego. Samolot miał duży pułap, przez co mógł służyć do osłony i konwoju ciężkich samolotów np. bombowców. CL II dzięki wytrzymałej konstrukcji mógł wykonywać figury "wyższego pilotażu". Przy niewielkiej prędkości samolot nadal był stabilny w locie. Do wad Hannovera zaliczyć można natomiast wznoszenie, ciążenie na "nos" przy silniku wyłączonym i ciążenie na "ogon" przy uruchomionym. Problemem była również tendencja maszyny do skręcania w lewo przy pracującym motorze. Rozkazem z dnia 18 stycznia 1921 r. samoloty te wycofano z jednostek bojowych i skierowano do składów w Ławicy. Hannovery CL wykorzystywane były również w szkołach lotniczych w Warszawie, Ławicy i Grudziądzu.

W dniu 12.06.1919 r. w katastrofie Hannovera CL II zginęli por. pil. Romuald Wermiński oraz opor. obs. Włodzimierz Rice. Podczas lotu bojowego ich maszyna na pułapie około 50 m wpadła w korkociąg i runęła na ziemię. Dnia 4.02.1920 r. w podobnych okolicznościach śmierć ponieśli por. pil. obs. Kazimierz Swoszowski (dowódca 6 EW ) oraz por. obs. Feliks Błaszkiewicz, z bliżej nieznanych przyczyn ich samolot wpadł w korkociąg, a pilotowi nie udało się odzyskać kontroli nad płatowcem.

Konstrukcja:

Samolot jednosilnikowy, dwumiejscowy, dwupłatowy o konstrukcji drewnianej, z kabinami odkrytymi oraz podwoziem stałym.

Silnik

Rzędowy, 6 cylindrowy Argus As III o mocy 180 KM (132 kW). Używano również silników marki Opel, Stoever, a także rodziny silników Benz (Bz III 150 KM, Bz IIIa 160 KM i Bz IV 200 KM). Chłodnica wody ukryta była w baldachimie, po prawej stronie. Główny zbiornik paliwa o pojemności 135 dm³ umieszczony był w kadłubie, a opadowy o pojemności 28 dm³ w baldachimie, po stronie lewej. Zbiornik oleju mieścił 12 dm³, a w silniku mieściło się dodatkowo 7,5 dm³. Śmigło dwułopatowe, drewniane typu Garuda.

Skrzydła

Płat górny trójdzielny, dolny dwudzielny, skrzydła były dwudźwigarowe typu skrzynkowego. Wydłużenie dla płata górnego wynosiło l = 6,3, a dla dolnego l = 4,0. Krawędź spływu wykonana była z drutu tworząc tzw. miękką krawędź spływu. Komora płatów jednoprzęsłowa, ze stojakami z rur stalowych lub drewna, o przekroju kroplowym, wykrzyżowana drutem stalowym. Wznios płatów wynosił 2,5⁰, a skos 5^o. Lotki osadzone były wyłącznie na płacie górnym. Ich szkielet wykonany został z rurek stalowych, wystawały poza obrys płata w wersjach późniejszych. Płaty pokryte były w całości płótnem.

Stery

Statecznik pionowy zintegrowany z kadłubem, wewnątrz żebra drewniane, pokryte sklejką, obciągniętą dodatkowo płótnem. Statecznik dolny miał konstrukcję podobną do pionowego, natomiast górny miał ramę z rur stalowych i pokryty był płótnem, tak jak stery.

Kadłub

Konstrukcji półskorupowej, podłużnicowo - wręgowej, pokryty sklejką. Przekrój w środkowej części zbliżony do prostokątnego, w części ogonowej owalny, podobnie jak grzbiet. Okolice silnika pokryte były osłoną z blachy aluminiowej. Załoga miała osobne kabiny. Podwozie dwukołowe, z płoza ogonową, amortyzowane sprężynami spiralnymi, pokrytymi plecionką.

Uzbrojenie

Po prawej stronie silnika umieszczony był k. m. pilota - Spandau wz.08/15, kal 7,92 mm wyposażony w synchronizator Fokker, obserwator dysponował k .m. Parabellum wz.14. kal. 7,92 mm. Oba k. m. z zapasem 500 naboi. Samolot mógł zabrać ładunek około 50 kg bomb umieszczonych na burcie kadłuba przy kokpicie obserwatora.

Wyposażenie dodatkowe

Samolot mógł być wyposażony w kamerę lub radiostację pokładową.

Dane taktyczno - techniczne:

Wymiary
- Rozpiętość - 11,95 m
- Długość - 7,8 m
- Wysokość - 2,75 m
- Powierzchnia nośna - 32,36 m²
Masa
- Własna - 750 - 773kg
- Użytkowa - 360 kg,
- Całkowita - 1110 - 1133 kg
Osiągi
- Prędkość maksymalna - Vmax = 165 km/h
- Prędkość minimalna - Vmin = 72 km/h
- Prędkość wznoszenia - 3,1 m/s
- Czas wznoszenia na 1000 m - 5 min i 18 s
- Pułap - około 7000 m
- Zasięg - około 450 km
- Czas lotu - 3 h

Jeśli posiadają Państwo materiały, które mogą uzupełnić lub wzbogacić artykuł prosimy o kontakt za pomocą formularza kontaktowego